Xử lý ngôn ngữ tự nhiên (Phần 3)

Chúng ta sẽ tìm hiểu cách xây dựng cây cú pháp dạng List. Trước tiên bạn sẽ phải biết cách gộp các dòng quy tắc trong Prolog. Bạn thử nghĩ nếu phân tích nhiều câu có cùng chủ ngữ , động từ,… thì mỗi lần kiểm tra kết quả phân tích bạn phải tạo ra nhiều file.pl hay có nhiều quy tắc cú pháp giống nhau. Việc này gây tốn thời gian và dữ liệu trùng lắp. Để giải quyết chúng ta sẽ gộp các câu có cấu trúc ngữ pháp, từ loại tương tự.

Xét những dòng quy tắc (CFG/DCG) giống nhau, ta chỉ chọn 1. Thứ tự sắp xếp nên là s, np , nn, vp, vb,…. Hãy xem ví dụ sau:

Định nghĩa một văn phạm DCG để nhận diện các câu sau đây là đúng hay sai cú pháp

– Nó mua sách.
– Nó mua cuốn sách.
– Nó mua một cuốn sách.
– Nó mua sách mới.
– Nó mua cuốn sách mới.
– Nó mua một cuốn sách mới.
– Nó mua một cuốn sách rất hay.

Lưu ý:
+ Trong một VP, động từ VB bắt buộc phải hiện diện như là thành phần chính của VP.
+ Trong một NP, danh từ NN bắt buộc phải hiện diện như là thành phần chính của NP.
+ Trong một PP, bắt buộc phải có một giới từ IN và một danh ngữ NP.
+ …

Cây cú pháp cho từng câu: (“Nó” là Đại danh từ/Đại từ nhân xưng, ký hiệu:PRP hoặc PPR)

Sau khi vẽ Cây cú pháp, bạn phải viết CFG, nhưng mình sẽ bỏ qua CFG vì nó tương ứng với DCG. Vậy ta có các quy tắc cú pháp theo DCG như sau:
*Lưu ý: Xét tới quy tắc nào mà trước đó đã có rồi thì ta chỉ lấy 1 (vd: np- – >un,nn. trong câu “Nó mua cuốn sách”. Ta xét tiếp câu “Nó mua một cuốn sách”, thì thấy cũng xuất hiện quy tắc np- – >un,nn. giống câu trước, do đó ta sẽ không thêm vào tập quy tắc DCG.)

Tập quy tắc DCG bên cạnh được rút gọn đi rất nhiều. Nếu bạn phân tích mỗi câu đưa thêm các quy tắc tương ứng thì bài giải rất dài và khó kiểm soát khi có lỗi xảy ra. Nó sẽ như thế này nếu bạn không gộp câu:
s–>np,vp.
np–>prp.
np–>prp.
np–>prp. …. 😕
Chúng ta đã chuẩn bị muối tiêu ớt (Cây cú pháp, CFG, DCG), bây giờ bỏ vào nồi canh (Prolog) và nếm thử (test truy vấn).

Sai rồi @@, sai ngay khi test câu ” Nó mua một cuốn sách rất hay”. Bạn thử truy vấn câu tự đặt “Nó mua một cuốn sách hay” hoặc “Nó mua sách hay” => kết quả đều đúng, mà khi test với các câu có chữ “rất” thì xảy ra lỗi.

Hướng giải quyết: Thay đổi cây cú pháp (nhánh NP)
– Nó mua sách.                                  NP–>NN
– Nó mua cuốn sách.                        NP–>UN  NN
– Nó mua một cuốn sách.                NP–>CD  NP         NP–>UN NN
– Nó mua sách mới.                          NP–>NP  ADJP    ADJP–> JJ
– Nó mua cuốn sách mới.                NP–>NP  ADJP     NP–>UN  NN  ADJP–>JJ
– Nó mua một cuốn sách mới.        NP–>CD  NP  ADJP   NP–>UN  NN
– Nó mua một cuốn sách rất hay.  NP–>CD  NP          NP–>NP  ADJP         NP–>UN  NN        ADJP–>RB  JJ
Sau khi xây dựng lại cây cú pháp, CFG, DCG ta sẽ có cây cú pháp và kết quả truy vấn như sau:

và kết quả test
Kinh nghiệm khi làm bài: đừng bao giờ sợ sai, cứ vẽ một cây cú pháp và kiểm tra nó trên prolog. Cần chú ý trước NN hay NNP… là NP ;  trước JJ hay RB JJ … là ADJP.
Để rèn luyện, bạn hãy hoàn thành bài tập sau:

Đến đây bạn đã biết gộp nhiều câu thành một tập quy tắc ngắn gọn dễ kiểm soát. Tiếp theo chúng ta sẽ tìm hiểu về  Cây cú pháp dạng List (DCG List).

CÂY CÚ PHÁP DẠNG LIST

Khác với các ví dụ, bài học trên, khi truy vấn kết quả trả về ở dạng True hay False. Ở phần bài học này, mục tiêu của chúng ta là khi truy vấn, kết quả trả về với dạng List (X= s(……..))

Lấy ví dụ “Nó học bài”, ta áp dụng như sau:
Chúng ta tiến hành chuyển DCG sang DCG list cùng cách truy vấn trong Prolog
Kết quả trả về đã ở dạng list, thông qua kết quả này ta có thể hình dung được cây cú pháp đã xây dựng. 😛

Kết thúc phần 3 tại đây. Phần 4 sẽ giới thiệu cách chuyển một quy tắc DCG thành mệnh đề Prolog và DCG ràng buộc nghĩa.

Bonus :

---

Cảm ơn bạn đã theo dõi blog.
Nhiều ngày tốt lành!